მესამე რაიხი - Третий рейх - Third Reich
მე-3 რაიხის დროშა მე-3 რაიხის გერბი
როდესაც ჰიტლერი ომისათვის იწყებდა მზადებას, კარგად ესმოდა, რომ ძალიან დიდი მნიშვნელობა ექნებოდა გადაადგილების ტექნიკურ საშუალებებს, განსაკუთრებით სატვირთო მანქანებს. ამიტომ გერმანიაში გაიზარდა ასეთი სატვირთო ავტომობილების წარმოება და უკვე ომის დასაწყისისთვის მათი რაოდენობა სრულიად აკმაყოფილებდა ფრონტის მოთხოვნებს. მათ შორის იყო ყველა თვალზე ამძრავიანი ავტომობილები, რომლებიც გამოიყენებოდა ძარაზე დამონტაჟებული მსუბუქი საზენიტო და ტანკსაწინააღმდეგო საარტილერიო სისტემების ტრანსპორტირებისთვის.
Krupp L2H43
გერმანულ ავტომრეწველობას უნდა შეემუშავებინა მაღალი განვლადობის მქონე სამღერძიანი სატვირთო ავტომობილის სამი ტიპი: მსუბუქი - 1,5 ტ ტვირთმზიდობით, საშუალო - 3 ტ სასარგებლო ტვირთით და მძიმე - 5-10 ტ ტვირთმზიდობით. ამაზე მუშაობდნენ გერმანული კომპანიები Daimler-Benz, Bussing. ამავე დროს ავტომობილები უნდა ყოფილიყვნენ ერთმანეთის მსგავსი როგორც გარეგნულად, ისე ტექნიკურადაც და ჰქონოდათ ურთიერთგამოსადეგი ძირითადი აგრეგატები.
თანდათან გამოიკვეთა სამხედრო მანქანის ძირითადი ტიპი, რომლის პროტოტიპი გახდა Henschel 33 D1 დიზელით, შემდეგ კომპანია Magirus-მაც დაიწყო წარმოება, ოღონდ უკვე დიზელით Deutz. ეს ავტომობილები ფართოდ გამოიყენებოდა არმიაში. თუმცა, მიუხედავად მაღალხარისხიანი კონსტრუქციისა, რუსეთის უგზოობაში მათი განვლადობა აშკარად არასაკმარისი იყო - ისინი ხშირად ფუჭდებოდნენ და უმოქმედო ხდებოდნენ. განვლადობის გაზრდის განსაკუთრებული ვარიანტი იყო ე.წ. “კრუპის წინაპარი” (იწარმოებოდა 1934-1942 წ.წ.), მისი დანიშნულება იყო ძირითადად მსუბუქი შეიარაღების ბუქსირება.
Henschel 33 Magirus M206p Sd. Kfz. 231
1933წ. ვერმახტის წარმოშობასთან ერთად დაისვა სამხედრო სატვირთო ავტომობილების პარკის შექმნის ამოცანა მანქანების რაც შეიძლებოდა მცირე რაოდენობის ტიპებიდან. მათ მახასიათებლებს ადგენდა სახმელეთო შეიარაღებული ძალების სამმართველო. ამ პროგრამის ფარგლებში სამხედრო სატვირთო მანქანების დიზელზე პასუხისმგებელი გახდა კონცერნი MAN, შასებზე პასუხისმგებელი _ კომპანია Henschel. ახალი სერიის ავტომობილების სასარგებლო დატვირთვა შედარებით მცირე იყო, მაგრამ სამაგიეროდ დიზელი იყო საუკეთესო, ასეთი ძრავი არცერთ მოკავშირეს არ გააჩნდა. ეს იყო სამღერძიანი ავტომობილები 2,5 ტ ტვირთმზიდობით, ერთმაგსაბურავებიანი ექვსი სავალი თვლით. ეს ძირითადი გერმანული სატვირთო მანქანები გარდა ჯარისკაცების გადაყვანისა, გამოიყენებოდა სატელეფონო კავშირისთვის, როგორც რადიოსადგური. ასევე ხშირად არმიაში ამ უნივერსალურ სამხედრო ავტომობილს იყენებდნენ სამზარეულოდაც.
MAN Type Z 2
ახალი გერმანული ყველგანმავლის ყველაზე ღირსშესანიშნავი თვისება იყო არაჩვეულებრივი გამავლობა. თვით ყველაზე გაუვალი ტალახიდანაც კი, სხვა მანქანებისგან განსხვავებით, იგი დაუხმარებლად გამოდიოდა; გამოირჩეოდა მარტივი კონსტრუქციით, მოსავლელად არ საჭიროებდა დიდ ძალისხმევას, შეუფერხებლად მუშაობდა ნებისმიერ ამინდში და გააჩნდა საკმარისი სიმძლავრე. ამავე დროს, პრაქტიკულად არ საჭიროებდა რემონტს – არც ტყვიებით დაცხრილვას, არც მოუვლელობას მწყობრიდან არ გამოჰყავდა. მაგრამ მიუხედავად ყველაფრისა, საომარ მოქმედებათა დაწყების წინ ყველა გერმანულ ფირმაში შეჩერდა სატვირთო ავტომობილების წარმოება მათი დაბალი ტვირთმზიდობის გამო. თუმცა უკეთესი მანქანა იმ დროის გერმანიაში არ იყო.
პოლონეთში შეჭრის წინ ვერმახტის პარკი მოიცავდა 120 000 სატვირთო ავტომობილს. ამავე დროს არმიას ყოველთვიურად ემატებოდა ახლადწარმოებული 1000 ერთეული ავტომობილი, რაც ერთობ არასაკმარისი იყო. ომამდელი წარმოების გერმანული ავტომობილები თითქმის მთლიანად განადგურდა 1941-1942 წ.წ. ზამთარში მოსკოვთან გერმანული არმიის მარცხის დროს. შედეგად გერმანული კომპანიები მთავრობის დავალებით დაუბრუნდნენ ზოგიერთი ომამდელი მოდელის წარმოებას. 1,5-ტონიანებს უშვებდნენ ფირმები Opel, Phanomen, Stayr; 3-ტონიანებს - Opel, Ford, Borgward, Mercedes, Magirus, MAN; 4,5-ტონიანებს - Mercedes, MAN, Bussing-NAG; 6-ტონიანებს კი - Mercedes, MAN, Krupp, Vomag.
ყველაზე გამძლეები
Opel Blitz.
ომის დროს ყველაზე დიდი გამოყენება ჰპოვა ე.წ. “სამტონიანებმა”, როგორც ვერმახტში, ისე მოწინააღმდეგეთა შორის. ამ კლასის სუკეთესო ნიმუში უდავოდ გახდა Opel Blitz. ეს იყო ერთადერთი გერმანული სატვირთო ავტომობილი, რომელიც იწარმოებოდა ომამდელი პერიოდიდან დაწყებული “მესამე რაიხის” დაცემამდე. მიუხედავად გაორმაგებული უკანა თვლებისა, იგი გამოირჩეოდა საუკეთესო გამავლობით. ასევე თავი გამოიჩინეს სხვა “სამტონიანებმაც” - Magirus, MAN, და Borgward მაშინ, როდესაც Mercedes-Benz 3000 და Ford-ის სატვირთო მანქანები საომარ პირობებში ბევრ პრობლემას უქმნიდა ჯარს.
Magirus M206 Krupp L3H163
ერთ-ერთ საუკეთესო გერმანულ სატვირთო ავტომობილს წარმოადგენდა კრუპი L2H143 (Kfz 69). იგი შემუშავდა 1937 წელს უკვე 1934 წლიდან არსებული სატვირთოს L2H43-ის ბაზაზე და გამოიყენებოდა ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხების, მსუბუქი ქვეითი აღჭურვილობისა და 20-მილიმეტრიანი საზენიტო ქვემეხების ბუქსირებისთვის. L2H43-ს აწარმოებდა ფირმა Krupp-ის ქარხანა ესენში 1937-1941 წ.წ., წარმოების მოცულობამ შეადგინა 7000 მანქანა. ავტომობილს ჰქონდა ღია ორადგილიანი კაბინა და ტენტიანი ძარა, რომელშიც თავსდებოდა 4 არტილერისტი და საბრძოლო მასალა. კაბინის წინ მოთავსებული იყო 4-ცილინდრიანი ძრავი Krupp М304. კაპოტის თვისებური ფორმის გამო ვერმახტის ჯარისკაცებმა სატვირთოს შეარქვეს Schnauzer-“ცხვირიანი”. 1 ტ წონის მისაბმელიანით გზატკეცილზე მოძრაობისას ავტომობილი ავითარებდა 70 კმ/სთ მაქსიმალურ სიჩქარეს, გვერდზე მიმაგრებული საწვავის ავზი იტევდა 110 ლ ბენზინს, რაც საკმარისი იყო 400 კმ-ზე გზატკეცილზე და 275 კმ-ზე სოფლის გზებზე მოძრაობისას.
Renault
გარდა გერმანული, ავსტრიული და ჩეხური სატვირთო ავტომობილებისა, ვერმახტი ექსსპლუატაციას უწევდა ოკუპირებული ქვეყნების მანქანებს. პირველ რიგში _ ფრანგულ Renault-ს, რომელიც გამოიყენებოდა სამხედრო-საჰაერო ძალებში. 2 ტ ტვირთმზიდობის Renault AHS-ის რაოდენობა იყო 25 ათასზე მეტი, 3,5 ტ ტვირთმზიდობის - 4 ათასი. ამას ემატებოდა 6 ათასი ცალი ორტონიანი Citroen3, ფირმა Peugeot-გან 15 ათასი ცალი მსუბუქი პიკაპი. 88 ქვეითი და ერთი სატანკო დივიზია ძირითადად უზრუნველყოფილი იყო ფრანგული ავტომობილებით.
მსუბუქი საბრძოლო
Horch 830R Kfz.
Mercedes-Bens Krupp Protze WH Wanderer W11
ვერმახტის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული სამეთაურო მსუბუქი ავტომობილი იყო Wanderer-W11, ამ მარკის მანქანები 30-იანი წლების დასაწყისში გაერთიანდნენ Horch-თან და Audi-სთან ერთ კავშირში (სწორედ მაშინ გაჩნდა ოთხრგოლიანი Audi-ის ცნობილი ემბლემა ). ავტომობილი გამოდიოდა 1933 წლიდან 2,5ლ მოცულობის ძრავით, 1937-1941 წ.წ.-დან კი 3-ლიტრიანი 6-ცილინდრიანი ძლიერი ძრავით.
Mercedes-Benz BMW R11 NSU
ფაშისტურ არმიაში იბრძოდა ასევე ცნობილი “ხოჭო”. გერმანელებმა შექმნეს სამოქალაქო მოდელის ბაზაზე მაქსიმალურად უნიფიცირებული სამხედრო (“კუბელვაგენ” _ “ავტომობილი-ვარცლი”).
1939 წელს შეგროვდა KdF-62 (VW-62)-ის პირველი 30 პროტოტიპი. თუმცა ჯერ კიდევ 1936 წელს თვით ფერდინანდ პორშეს კონსტრუქციით შეიქმნა ამ საარმიო ავტომობილის პირველი პროტოტიპი. ხოლო 1940 წლის ნოემბრიდან ვოლფსბურგში სერიულ წარმოებაში ჩაეშვა გაუმჯობესებული კუბელვაგენი KdF-82 ანუ Volkswagen Typ 82 (Kfz.1). ავტომობილი სამოქალაქო მოდელისგან განსხვავდებოდა სპეციალური შემსუბუქებული ღია 4-კარიანი ძარით, უკანა თვლების რედუქტორებით, თვლებშორისი თვითმაბლოკირებელი დიფერენციალით, 290 მმ-მდე გაზრდილი კლირენსით, 16-დუიმიანი თვლებით. 1943 წლის მარტიდან მას დაუმონტაჟეს 25-ძალიანი 1130 სმ3 მოცულობის ძრავით.
Volkswagen "Kubelwagen" - სამხედრო "ხოჭო"
1945 წლამდე სულ გამოვიდა 50 435 “ხოჭო” და ამით იგი გახდა მესამე რაიხის ყველაზე მასობრივი მსუბუქი ავტომობილი.
1943-45 წწ. ასევე გამოდიოდა შტაბის ავტომობილი VW Typ 82E და დახურულძრავიანი ავტომობილი ესესის ჯარებისთვის.